Νομίζω ότι ο
τίτλος “Εγχειρίδιο του καλού δασκάλου” αδικεί το βιβλίο του Σταύρου Τσαγκαράκη.
Γιατί δεν πρόκειται απλώς για ένα βιβλίο με κάποιες συμβουλές προς νεότερους
συναδέλφους από έναν εκπαιδευτικό με μεγάλη εμπειρία, ο οποίος έχει συνταξιοδοτηθεί...
Και στο πρώτο του βιβλίο, «Το όνειρο του καθηγητή Κλήμη», o φιλόλογος Σταύρος Τσαγκαράκης είχε ασχοληθεί με τη σχέση μαθητή - δασκάλου. Εδώ όμως μπαίνει ακόμη πιο βαθιά στο θέμα, καθώς το συνδέει με το εκπαιδευτικό σύστημα, με την οικογένεια που συνήθως συμμαχεί με το σχολείο απέναντι στον ανίσχυρο μαθητή, με την κοινωνία. «Η κριτική στάση του δασκάλου απέναντι στους νόμους και τους κανόνες που διέπουν κάθε φορά την εκπαιδευτική πράξη, είναι ύψιστο χρέος του και συνιστά την αυτονομία του» γράφει.
Το «Εγχειρίδιο του καλού δασκάλου» που κυκλοφόρησε μέσα στο 2019 από τις εκδόσεις «Ταξιδευτής», είναι το απόσταγμα της πολύχρονης εμπειρίας ενός μάχιμου εκπαιδευτικού σε σχολεία της Ελλάδας και ειδικά της Καλαμάτας, των στοχασμών και των διαβασμάτων του.
Γράφει για το ταξικό εκπαιδευτικό σύστημα: «Δε χρειάζεται και πολλή σοφία για να καταλάβεις ότι το να είναι κανείς καλός ή κακός μαθητής έχει σχέση με τις αδικίες και τις ανισότητες της ίδιας της κοινωνίας». Κι ακόμη: «Ο δάσκαλος έχει και μαθητές με φτωχούς και αγράμματους γονείς, με γονείς ανήμπορους να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Έχει μαθητές που μεγαλώνουν χωρίς στοργή και αγάπη. Ο καλός δάσκαλος δε μπορεί ούτε να αγνοεί ούτε να παραβλέπει τις δύσκολες και αντίξοες συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν οι μαθητές του».
Ο καλός
δάσκαλος, κατά τον Σταύρο Τσαγκαράκη, οφείλει, επίσης, να μάθει στους μαθητές
του να συνδέουν τις γνώσεις που αποκτούν στο σχολείο με την κοινωνία, με όσα
συμβαίνουν γύρω τους. Να μην είναι ένα απλός «μεταδότης», ένας «διεκπεραιωτής
εντολών». Οφείλει να τους μιλήσει για τον πόνο, τη συγκίνηση, τα βάσανα των
ανθρώπων. Οφείλει να τους δώσει βιβλιογραφία για να διαβάσουν λογοτεχνία, γιατί
μέσα από αυτή θα ανακαλύψουν τον κόσμο - «τα βιβλία σώζουν ζωές» γράφει. Οφείλει
να συνομιλήσει με τα παιδιά, να τα ρωτήσει πώς ήταν η χθεσινή μέρα τους, να τους πει για
τους μαγευτικούς στίχους που διάβασε τυχαία κάπου το προηγούμενο βράδυ. Ο ίδιος
ακόμη θυμάται με συγκίνηση εκείνον το δάσκαλο που τους έπαιζε βιολί στην τάξη.
Ο δάσκαλος παλεύει με τους φόβους του
«Είναι φανερό ότι ο δάσκαλος βλέπει μια δυσκολία σε όλα αυτά. Τον καταβάλλει ο φόβος της εξουσίας που κατοικεί μέσα του. Όμως ο δάσκαλος χρειάζεται να βρει το θάρρος να ξεπεράσει το φόβο του. Πρέπει να ξέρει τι συμβαίνει γύρω του, τι συμβαίνει και μέσα στον ίδιο».
Ο συγγραφέας παροτρύνει τον συνάδελφό του να αγωνιστεί, συναισθανόμενος ωστόσο τις δυσκολίες και τους φόβους του. Κατανοεί ότι και ο δάσκαλος με το φόβο μεγάλωσε, σε ένα επίσης άδικο σύστημα, όμως τον καλεί να μην πέσει στην παγίδα να επαναλάβει τον φαύλο κύκλο του εξαναγκασμού και της βίας, να μη γίνει τιμητής και τιμωρός αντί για μέντορας των μαθητών του. Να μη χωρίζει τους μαθητές σε «καλούς» και «κακούς». Γιατί «όλοι οι μαθητές είναι άριστοι σε κάποιον τομέα της γνώσης και γιατί κάθε μαθητής έχει το δικό του ξεχωριστό και μοναδικό τρόπο να δρα και να σκέπτεται, το δικό του συναισθηματικό κόσμο, τα δικά του όνειρα, τη δική του ταυτότητα». Και τέλος, του προτείνει να δει το «Καναρινί ποδήλατο» του Δημήτρη Σταύρακα. Αυτή την τόσο συγκινητική ταινία με τον μικρό Λευτέρη, τον «κακό» μαθητή του τελευταίου θρανίου, που ενώ απ’ όλους θεωρείται «καμένο χαρτί», τελικά σώζεται από έναν καλό δάσκαλο.
Μαρία Νίκα