Χαρά Φράγκου: “Το ντοκιμαντέρ είναι η ζωή μου”

Συνέντευξη στη Μαρία Νίκα 

Ώρα 4 το πρωί σ’ ένα ερημικό χωριό της Μεσσηνιακής Μάνης. Μέσα στο σκοτάδι, ένας παππούς πεσμένος στο κακοτράχαλο έδαφος έξω από το σπίτι του. Γύρω του μια ομάδα ανθρώπων προσπαθεί να βάλει τον τραυματία στο φορείο και να τον μεταφέρει από ένα δύσβατο μονοπάτι στον κεντρικό δρόμο όπου περιμένει το ασθενοφόρο. Είναι οι εθελοντές της «Γαίας» και μαζί τους η Χαρά Φράγκου με την ομάδα της που καταγράφουν το περιστατικό.

Με το ντοκιμαντέρ της «Η στιγμή σου στη ζωή μου» η Χαρά Φράγκου έδειξε, ακόμη και σε μας που ζούμε κοντά στη «Γαία», το σπουδαίο έργο που επιτελεί αυτή η εθελοντική ομάδα με έδρα τον Άγιο Νικόλαο της Δυτικής Μάνης. Ακολούθησε τα μέλη της στην κατάσβεση πυρκαγιών, σε ατυχήματα, στη διάσωση ανθρώπων σε στεριά και θάλασσα.

Η ταινία της προβλήθηκε τον Ιανουάριο και στην Καλαμάτα, στο 6ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου. Εκεί τη συνάντησα για πρώτη φορά. Και δε με άγγιξε μόνο η ταινία της, αλλά και η ευγένειά της. Δεν καταφέραμε να κάνουμε τη συνέντευξη τότε, την κάναμε τώρα εξ αποστάσεως, εν μέσω καραντίνας λόγω κορονοϊού. Η τεχνολογία έχει και τα καλά της…

- Σας βρίσκω σε απομόνωση;

Έχω περιορίσει στο ελάχιστο τις μετακινήσεις και τις επαφές μου. Βγαίνω το πρωί και το απόγευμα στο πάρκο με το σκύλο μου, δουλεύω από το σπίτι και ασχολούμαι με ωραία πράγματα για να περνά η ώρα. Μαγείρεμα, μουσική, βιβλία, ταινίες, συνομιλία στο διαδίκτυο με φίλους. Ατομική και κοινωνική ευθύνη δεν είπαμε;

- Αναρωτιόμουν εάν ήταν η κατάλληλη στιγμή να μιλήσουμε για ντοκιμαντέρ, με τη χώρα να ζει στη δίνη του κορονοϊού. Tελικά σκέφτηκα, ας ξεφύγουμε για λίγο με κάτι ωραίο…

Η δημιουργία ντοκιμαντέρ είναι η ζωή μου. Και τώρα ήδη ετοιμάζω το επόμενο. Σύντομα θα ξεκινήσω γυρίσματα.

- «Η στιγμή σου στη ζωή μου». Πώς ανακαλύψατε τους εθελοντές της «Γαίας» και καταλήξατε στη δημιουργία μιας ταινίας;

Η Μάνη, όλη η Μάνη είναι αγαπημένος μου προορισμός όλες τις εποχές εδώ και χρόνια. Τα τελευταία έξι-εφτά χρόνια πηγαίνω στη Μεσσηνιακή Μάνη. Εκεί λοιπόν γνώρισα τη ΓΑΙΑ. Από το 2010 είχα συναντήσει στη Στούπα τον Κώστα Ξυδέα και τον τότε πρόεδρο της οργάνωσης, γιατρό Ορφανίδη. Τότε είχα διαισθανθεί από όσα κουβεντιάσαμε πως κάτι σπουδαίο ετοιμάζεται για το μέλλον του τόπου και είχα υποσχεθεί σε εκείνους και στον εαυτό μου να φτιάξω ένα ντοκιμαντέρ. Πριν δυο χρόνια γνώρισα τη Χριστίνα, τον Ρόλαντ, τον Μάριο, τον Γιάννη, τη Γεωργία, την Όλια, τον Φατιόν…. Υπέροχοι όλοι, στάθηκαν στις δύσκολες μέρες της κρίσης στην τοπική κοινωνία και εξακολουθούν με αγάπη να φροντίζουν, να επαγρυπνούν!

- Δε μιλήσατε απλώς με τα μέλη της ομάδας, βρεθήκατε μαζί τους και σε αποστολές, σε δύσβατες περιοχές. Τους ακολουθήσατε στην κατάσβεση πυρκαγιών, στη διάσωση ανθρώπων… Ταξιδέψατε μαζί ακόμη και στη Γερμανία, εκεί, βέβαια, για ευχάριστο λόγο.

Βρέθηκα για έναν περίπου χρόνο, όσο επέτρεπαν τα οικονομικά της ομάδας μου, δίπλα στους εθελοντές. Θαύμασα από πολύ κοντά την προσφορά τους στον άνθρωπο και στο περιβάλλον. Ταξίδεψα μαζί τους στη Γερμανία και συνάντησα και εκεί τους θαυμάσιους εθελοντές που στηρίζουν τη ΓΑΙΑ. Για την οικονομική ενίσχυση της παραγωγής του ντοκιμαντέρ, θα πρέπει να πω, κινητοποιήθηκαν ορισμένοι επιχειρηματίες της Μάνης, οι οποίοι με τις ευαίσθητες προσλαμβάνουσες που έχουν έκριναν πως η ΓΑΙΑ πρέπει να γίνει γνωστή στο ευρύτερο κοινό.

- Στις μέχρι τώρα δουλειές σας, πρωταγωνιστής ήταν η φύση, το οικοσύστημα. Σε αυτό το ντοκιμαντέρ, επικεντρώνεστε στον άνθρωπο και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει (πέρα από την ομορφιά) ζώντας στην ύπαιθρο. Δυσκολίες που οι άνθρωποι της πόλης δεν τις φαντάζονται…

Στα ντοκιμαντέρ, περίπου 200, που έχω παρουσιάσει στην ΕΡΤ (σειρά ΦΩΤΟΣΦΑΙΡΑ, ΕΝΤΡΟΠΙΑ πιο παλιά) κύριο θέμα ήταν η φύση, αλλά ο χαρακτήρας των επεισοδίων ήταν ανθρωποκεντρικός. Εξέταζα και έδειχνα τη συμπεριφορά του ανθρώπου στο οικοσύστημα δίπλα του. Η ΓΑΙΑ κυρίως ενδιαφέρεται για το περιβάλλον γιατί σπεύδει στις φωτιές, γνωρίζει καλά ολόκληρες περιοχές της Μάνης και της Μεσσηνίας και τις ιδιαιτερότητες του οικοσυστήματος, ενώ οι εθελοντές της έχουν εκπαιδευτεί πώς να σώσουν έναν τόπο αλλά και τον άνθρωπο που κινδυνεύει. Το περιβάλλον μας είμαστε εμείς. Οι κάτοικοι των πόλεων, τώρα, αναγκαστικά λόγω περιορισμών για τον covid, βγήκαν στα πάρκα για να πάρουν μια ανάσα (ελπίζω να μη συνωστίζονται), αλλά ναι, τώρα αρχίζουν να «υποψιάζονται» την αξία της μικρής Φύσης που έχουν στη γειτονιά τους.

- Τον Ιανουάριο στην Καλαμάτα, στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, μετά την προβολή της ταινίας σας, ένας θεατής είπε ότι θέλει να φτιάξει κι αυτός μια ομάδα σαν τη «Γαία», στο χωριό του. Ήταν και αυτός ένας από τους στόχους σας; Να ευαισθητοποιήσετε και άλλους ανθρώπους;

Ένας από τους στόχους του ντοκιμαντέρ «Η Στιγμή σου στη Ζωή μου» ήταν να προσελκύσει και άλλους εθελοντές. Ο εθελοντής δύσκολα μπορεί να αφιερώσει όλη τη ζωή του, συχνά μέσα στην εβδομάδα, στον εθελοντισμό. Έχει και αυτός τις υποχρεώσεις του. Για να συνεχίσει λοιπόν αυτή η εξαιρετική Στιγμή της ΓΑΙΑ, θα πρέπει να ενισχυθεί το δυναμικό της. Έτσι ντόπιοι και τουρίστες θα μπορούν να είναι πιο ξένοιαστοι. Θα γνωρίζουν πως για ό,τι συμβεί υπάρχουν άνθρωποι που θα τους βοηθήσουν άμεσα. Και βέβαια ένας εθελοντής μπορεί να επιλέξει, από το να συντονίζει από τη βάση της ΓΑΙΑ σε βάρδια μέχρι να εκπαιδευτεί για τις πυρκαγιές και τις πρώτες βοήθειες. Καταλαβαίνετε ότι εδώ χρειάζεται έμπνευση, έρωτας, μεράκι, πως να το πω, αυτό που έχουν οι άνθρωποι της ΓΑΙΑ.

- Τα μέλη της «Γαίας» σας νιώθουν πια δικό τους άνθρωπο. Έτσι κατάλαβα από τον τρόπο που εμφανιστήκατε όλοι μαζί στο Φεστιβάλ. Δένεστε με τους ανθρώπους που συναντάτε στις δουλειές σας;

Έχουμε δεθεί με τους ανθρώπους της ΓΑΙΑ, ναι! Σε όλη μου την πορεία ανά την Ελλάδα τόσα χρόνια (από το 1984) είχα την ευτυχία να συναντήσω ωραίους ανθρώπους στις τοπικές κοινωνίες. Με όλους διατηρώ σχέσεις φιλίας και με αρκετούς μιλώ συχνά και κάνω παρέα. Είναι δώρο ζωής για μένα. Με τη ΓΑΙΑ δέθηκα πιο πολύ, ίσως, γιατί είδα την ψυχή που βάζουν οι άνθρωποί της στο «ΕΠΕΙΓΟΝ». Θυσιάζονται. Ναι. Δεν διστάζω να πω τη λέξη. Παραμέρισαν το ΕΓΩ για το ΕΜΕΙΣ και μάλιστα στα χρόνια της κρίσης.

- Εδώ και χρόνια τα καλοκαίρια σας βλέπουμε στις παραστάσεις του Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. Φίλη του σύγχρονου χορού;

Ναι. Φίλη του σύγχρονου χορού. Πιστεύω πως ο θεσμός του Φεστιβάλ άνοιξε παράθυρο πολιτισμού για τους ανθρώπους της Καλαμάτας. Το υποστηρίζω και το χαίρομαι από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του.

- Τελικά τι είστε, δημοσιογράφος, ερευνήτρια, ντοκιμαντερίστρια, ταξιδιώτισσα… ;

Οι σπουδές μου είναι κοινωνιολογίας και τηλεόρασης συμπληρωματικά. Δούλεψα ένα διάστημα στον τομέα των ειδήσεων στην ΕΡΤ. Η έγκυρη πληροφορία είναι πολύ σημαντική για τους πολίτες. Και στα ντοκιμαντέρ μου πάντα περιέχεται κάποια πληροφορία. Τι είμαι; Έχω την ιδέα, κάνω την έρευνα, γράφω τα σενάρια και οργανώνω την παραγωγή σε μεγάλο βαθμό. Στο ντοκιμαντέρ για τη ΓΑΙΑ σκηνοθέτησα και ήταν η πρώτη φορά. Μου αρέσει η σκηνοθεσία αλλά έχω την τύχη να συνεργάζομαι με σπουδαίους σκηνοθέτες όπως ο Αλέξανδρος Παπαηλιού, η Πανδώρα Μουρίκη, ο Σταύρος Ιωάννου, ο Χρίστος Ακρίδας, ντοκιμαντερίστες, και ομολογώ πως προτιμώ να απολαμβάνω τις δημιουργίες τους και εγώ να γράφω… Είμαστε σαν μια μικρή ορχήστρα όλοι μαζί… Δεν είναι εύκολη η σκηνοθεσία.
Το ταξίδι. Κάθε φορά που επιστρέφω από ένα ταξίδι είμαι γεμάτη αισιοδοξία. Πάντοτε υποστήριζα -και εξακολουθώ να το υποστηρίζω- πως το θετικό μήνυμα έρχεται από τους ανθρώπους της περιφέρειας. Το ταξίδι είναι για μένα τρόπος ζωής. Αν μείνω ένα μήνα πια χωρίς δημιουργικό ταξίδι δεν νιώθω καλά…

Σύντομο βιογραφικό

Η Χαρά Φράγκου έχει σπουδάσει Κοινωνιολογία, Ανθρωπολογία, Σινεμά και Παραγωγή Ντοκιμαντέρ. Έχει δουλέψει σε περισσότερα από 200 ντοκιμαντέρ (έρευνα-σενάριο-παρουσίαση) για την ΕΡΤ (σειρές: Εντροπία, Οικόσφαιρα, Δρόμοι του Θρύλου, Φωτόσφαιρα).

Μερικές ακόμη δουλειές στις οποίες συμμετείχε:

2010 Ντοκιμαντέρ για την Ολυμπιακή Φλόγα Αρχαίας Ολυμπίας

2013-2015 Σενάριο για το ντοκιμαντέρ «Στη Φωλιά Του Χρόνου»

2015-2017 Σενάριο για το ντοκιμαντέρ «Μέρες της Λίμνης»

Βραβεία που απέσπασαν οι ταινίες
- Στη Φωλιά Του Χρόνου: Βραβείο Οδυσσέας και Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ για το Περιβάλλον στο LONDON GREEK FILM FESTIVAL. Βραβεία στο Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας: Καλύτερης πρωτοεμφανιζόμενης για Διεύθυνση Φωτογραφίας, Βραβείο Ήχου, Βραβείο Περιβάλλοντος.

- Μέρες της Λίμνης: Βραβείο από το WWF στο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 2017

- Η Στιγμή σου στη Ζωή μου, 2018-19. Τιμητική διάκριση από το Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας.